В середу, 21. мая 2025, в просторах Ректорату Пряшівской універзіты в Пряшові одбыв ся 62. научный семінар карпаторусиністікы.

Інштітут русиньского языка і културы ПУ тот раз запросив на семінар професорку Юлію Дудашову-Крішшакову, котра собі приготовила реферат на тему Русиньскый літературный язык і ёго варіанты в контекстї славяньской мікрофілолоґії.

Професорка Дудашова-Крішшакова в марцу одсвятковала вызначый юбілей – 80 років, зато ПгДр. Кветослава Копорова, ПгД., унів. доц. з русиньского інштіту, яка модерує семінары карпаторусиністікы, окрем традічно прочітаной біоґрафії реферуючой, заґратуловала професорцї ку жывотному юбілею.

По нїй директорка Центра языків і култур народностных меншын, під котрый інштітут належить, доц. Мґр. Аннамарія Конёва, ПгД. таксамо заґратуловала юбілантцї, і в менї ректора Пряшівской універзіты – проф. ПгДр. Петра Конї, ПгД. передала юбілантцї дяковный лист, кедьже, як сама повіла, професорка уж має вшыткы медайлы, котрыма Пряшівска універзіта нагороджять.

Штири кодіфікованы варіанты

Професорка Дудашова-Крішшакова, котра од року 2012 дїє на Інштітутї русиньского языка і културы ПУ, в рамках своёй лекції курто представила окремы варіанты русиньского языка. Обернула позорность на факт, же найстаршым кодіфікованым варіантом є язык войводиньскых Русинів, „бачваньско-руска бешеда“.

Якраз із тым варіантом языка ся  як із першым стрїтила на початку своёй научной карьєры на концю 1960-ых років. Хоць, як сама підкреслила, з діалектом русиньского языка мала контакт од дїтинства, кедьже є родачков із ґуральского села Ждьяр, котре є сусїднїм з русиньскым селом Остурня, што є найзападнїшым русиньскым селом на Словакії.

Поступно перешла кодіфікованы варіанты русиньского языка на Словакії, в Польщі і в Мадярьску. В рамках своёй лекції говорила і о намагах о кодіфікацію властного варіанту на Підкарпатю, но таксамо припомянула, же вдяка політічній сітуації, коли Русины не суть на Україні узнаны, тот процес ся дотеперь не подарило завершыти.

На другім боцї, повзбудила підкарпатьскых Русинів, жебы в тых намагах продовжовали, бо покля будуть писати і дале робити на ґраматіцї, так ся дїло подарить, як сама повіла, „...кедь ся раз дашто рушить, уж ся то не дасть нияк заставити.“

В лекції было професорков сконштатоване і то, же моментално найлїпшы условія на розвиток свого языка і карпаторусиністікы вобще мають якраз Русины на Словакії.

Юбілуюча професорка

Професорка Юлія Дудашова-Крішшакова (нар. 12. 3. 1945 р.) походить із підтатраньского села Ждьяр. Высокошкольскы штудії абсолвовала на Філозофічній факултї тогдышнёй Універзіты Павла Йозефа Шафаріка в Пряшові, де під веджінём професора Штефана Тобіка зачала баданя ґуральскых діалектів.

Докторьску дізертацію обгаїла на Чехословацькій академії наук –  в Кабінетї чуджіх языків в Празї. Габілітовала ся роботов Ку теорії баданя языковых контактів з акцентом на словацько-польску і словацько-україньску языкову область, і стала в роцї 1992 доцентков у шпеціалізації славістіка – славяньскы языкы.

В роцї 2001 ся інавґуровала перед Научнов радов Філозофічной факулты ПУ в Пряшові і здобыла научно-педаґоґічный тітул професорка в тім самім научнім одборї. В роцї 2011 роцї здобыла найвысшый научный тітул Doctor Scientiarum (DrSc.).

Од року 2012 Юлія Дудашова-Крішшакова робить на функчнім місцї професоркы на Інштітутї русиньского языка і културы ПУ. І вдяка нїй подарило ся інштітуту акредідовати вшыткы три ступнї высокошкольского штудія – бакаларьскый, маґістерьскый і докторандьскый.

На інштітутї веде лекції і семінары з такых дісціплін, як розвиток русиньского языка і діалектолоґія, вступ до штудованя языків, лекції з основ славістікы і старославяньского языка.

Є авторков штирёх моноґрафій, высокошкольского учебника Vývin rusínskeho jazyka a dialektológia (2015), стовок научных статей, включно тых, котры ся занимають лінґвістіков русиньского языка.

П. Медвідь,

перебрате з: www.rusynacademy.sk