11. семінарь карпаторусиністікы на ПУ

24. новембра 2010 ся одбыв уж 11. Научный семінарь карпаторусиністікы, котрый реґуларно орґанізує Інштітут русиньского языка і културы Пряшівской універзіты (ПУ) в Пряшові. Семінарь на тему Етнічно-културны контакты Лемків/Русинів з обидвох боків Карпат. Дакілько позначок к етнолоґічному баданю міджі Русинами на Словакії быв у засїдалнї ректорату ПУ. З темов выступив докторанд Інштітуту етнолоґії і културной антрополоґії Універзіты Адама Міцкєвіча в Познаню (Польско) Мґр. Себастіан Дубєл-Дмитришин. При здобываню інформацій ку темі мусив перейти много областей, де жыють Русины і позберати матеріал до своёй роботы.

У вступі семінаря доц. ПгДр. Анна Плїшкова, ПгД., директорка інштітуту, представила загранічого гостя  і приближыла тему семінаря, як і далшы актівіты молодого бадателя в области русиністікы. Потім Мґр. Себастіан Дубєл-Дмитришин представив свої дотеперїшнї выслїдкы баданя. Локалізовав теріторію Русинів по обидвох боках Карпат і підкреслив факт, же реґіоны заселены компактно Русинами (Лемками) суть в сусїдстві, но они суть частями розлічных політічных формацій-держав, то значіть, же і їх контактованя треба розуміти на двох уровнях – на уровни реґіонів, як і на уровни держав, в котрых Русины жыють. Обидва тоты моменты впливають і на процес розвитку народной свідомости, бо в каждій із держав быв їх розвиток інакшый.  Дале представив предмет етнолоґічных і соціолоґічных бадани, котры робив,  як і статус  Русинів у вшыткых штатах, де жыють, причім оцїнив кодіфікацію языка і розвиток писомництва як вызначный фактор захованя русиньской ідентіты.

По презентації быв час на вопросы окрім іншого і з недавной історії, де участників інтересовала передовшыткым смутнознама акція „Вісла“. В ходї діскузії єй  пробовали порівновати з оптаціами, котры проходили в бывшім Чеськословеньску в роках 1945 – 1946. І такы скуточности впливали на ідентіту в минулости, а доднесь суть слїдны в моментах, кідь ся єднотливець конфронтує у своїй інакшости з навколишнїма народами і народностями. Такым моментом „верейного признаня ся ку своїй народности“ є і списованя жытельства. Зато быв на семінарю  актуалный і вопрос ідентіфікації  Лемків в Польщі.  К лемківскій народности ся пригласило в роцї 2001 лем нецїлых 6 тісяч Лемків, но, як повів реферуючій, предпокладане чісло Лемків, котры жыють доднесь в Польщі є коло 40 тісяч, причім векшына з Лемків (аж 65% жыє на Українї, де были выселены в рамках акції „Вісла“).  Дізнали сьме ся,  же Лемкы в Польску не суть узнаны за народностну меншыну, але за етнічну ґрупу. Но не мінить то ніч на їх поставлїню і правах, котры мають єднакы, як іншы народности.

Наконець ПгДр. Кветослава Копорова, асістентка ІРЯК ПУ, іщі представила найновшы публікації, котры вышли в русиньскім языку. Были то штири новы учебникы про основны школы (авторів Мґр. Яна Гриба, Мґр. Штефана Сухого і Мґр. Марека Ґая), дві белетрістічны публікації – збіркы поезій Юрка Харитуна і Кветы Мороховічовой-Цвик, як і научны публікації – єдну выдану Музеём русиньской културы у Пряшові і дві публікації войводиньскых Русинів автора Михайла Фейсы зо Сербії.

Зденка ЦІТРЯКОВА, штудентка 2. річника ФГПН Пряшівской універзіты, комбінації русиньскый язык і література – вытварна выхова