Першый меджінародный1 конґрес русиньского языка (6. – 7. новембра 1992 в Бардеёвскых купелёх на Словакії)2, котрый быв зорґанізованый з ініціатівы 1. Світового конґресу Русинів, отворив вопрос кодіфікації русиньского языка як языка малого народа, жыючого в серединї Европы.

    На конґрес прияли позваня науковцї, писателї і журналісты з девятёх країн світа, котры поставили перед собов задачу коордінації сучасных тенденцій створїня штандарту русиньского літературного языка і приятя методолоґії в тій роботї. З выступів поєдных ученых, передовшыткым соціолінґвістів, мож было ся дізнати, же Русины не суть єдиным малым народом в Европі, котрый рїшать свою перспектіву бездержавного народа і через знормованя материньского языка і ёго наслїдного хоснованя в розлічных сферах жывота. Практічны приклады з кодіфікації языка і ёго фунґованя в школьскій, але і в іншы сферах жывота малых бездержавных народів в Европі (Ретороманів в Швейцарії, Монеґасків у Монаку), котры представили на конґресї професор Джордж Дармс (Універзіта у Фрайбурґу) і професорка Елейн Молло (Універзіта в Ніс) были важным моментом і іншпіраціов к рїшаню языкового вопросу карпатьскых Русинів в часї, коли ся іщі не рушив процес ідентіфікації малых славяньскых народів і їх материньскых языків в посткомуністічных державах. Можеме сконштатовати, же карпатьскы Русины были єдным з першых малых славяньскых народів в рамках новой Европы, котры по роцї 1989 зачали рїшати свій недорїшеный языковый вопрос з попереднїх періодів. В рамках приятого на тім конґресї ретороманшского5 моделу рїшаня языкового проблему Русинів были договорены конкретны
крокы в процесї вытворїня языковых штандартів в державах компактно заселеных Русинами. Так в роцї 1995 была выголошена кодіфікація русиньского языка на Словакії, а в роцї 2000 кодіфіковали свій язык Русины-Лемкы в Польщі. Войводиньскы Русины (жыючі в сучасности в рамках держав Сербія і Хорватія) розвивають свій штандарт од року 1923, а Русины на Підкарпатю од часів першого конґресу русиньского языка выдали дакілько ґраматік (1999, 2005), причім на IV. Міджінароднім конґресї русиньского языка представили далшы норматівны приручникы6. В рамках концепції ретороманшского моделу, уведжены літературны языкы в окремых штатах мали ся поступно перетрансформовати до єди-
ной цїлорусиньской языковой нормы.